ZIELONE PŁUCA SUWALSZCZYZNY- II

Od granic z Litwą i Białorusią, przez całą ziemię suwalską oraz część województw: mazowieckiego, kujawsko-pomorskiego i pomorskiego, przebiega unikalny pod względem przyrodniczym obszar naszego kraju. Ukształtowanie terenu z licznymi rzekami i jeziorami, parki narodowe i krajobrazowe oraz rezerwaty będące pod ochroną przyrody, zapewniają ciągłość istnienia różnych gatunków roślin i zwierząt. Pomocna temu stała się fundacja ustanowiona aktem notarialnym z 2005 r. o nazwie "Zielone Płuca Polski". Ideą utworzenia obszaru chronionego była drogocenna i najbardziej atrakcyjna ekologicznie część naszego kraju.

Suwalszczyzna jest krainą historyczną położoną w północno-wschodniej Polsce, której granicami są:

• od strony północnej i północno-wschodniej- granica państwa polskiego z Rosją i Litwą,
• od strony południowej- rzeka Biebrza,
• od strony zachodniej- rzeka Ełk oraz linia łącząca miasta: Ełk, Olecko i Gołdap.

Obszary rozciągnięte na wschód od Mazur wchodzą w skład Pojezierza Litewskiego (po stronie polskiej Pojezierze Suwalskie.) Dwoma największymi skupiskami leśnymi na Suwalszczyźnie są: Puszcza Augustowska i Puszcza Romincka, przez którą przebiega granica polsko-rosyjska. Na południu regionu znajduje się Kotlina Biebrzańska obejmująca Biebrzański Park Narodowy z siedzibą Osowiec-Twierdza.

Lasy Puszczy Rominckiej obejmują swym obszarem około 15000 ha po stronie polskiej, 20000 ha po stronie rosyjskiej i stanowią część Pojezierza Litewskiego. Poziomo puszczę przecina granica polsko-rosyjska, która we wschodniej części łączy się z państwem litewskim tworząc tzw. "trójstyk granic" Polska-Rosja-Litwa. Pionowo lasy przecina dopływ rzeki Pisy- Rominta. Na terenie puszczy znajduje się utworzony w 1998 roku, Park Krajobrazowy, w którym istnieje kilka rezerwatów przyrody: Żytkiejma Struga, Dziki Kąt, Czerwona Struga, Uroczysko Kramnik, Mechacz Wielki i Boczki.

Na południowym skraju lasów, warto zajrzeć do wsi Stańczyki (warm-maz.), gdzie stoją nieczynne, najwyższe w Polsce mosty kolejowe wybudowane w latach 1912-1926. Jest to konstrukcja pięcioprzęsłowa o wysokości niespełna 40 i długości 200 m. Pod mostami przepływa rzeka Błędzianka. Z doświadczeń I wojny światowej, pomysł budowy podwójnych mostów miał za zadanie lepszą ochronę przed zniszczeniem ich przez saperów, lotnictwo i artylerię dalekosiężną. W pobliżu wsi warto zobaczyć dwa jeziora Stańczyki usytuowane jedno przy drugim.

Oddalając się na południe, w dorzeczu rzeki Niemen usytuowany jest pierwszy chroniony w Polsce park- Suwalski Park Krajobrazowy. Zajmuje powierzchnię prawie 6300 ha. Otwarta przestrzeń, którą stanowią w około 60% użytki rolne, tworzy niezwykle atrakcyjny i interesujący krajobraz. Bardzo ładnie ukazują go: Góra Cisowa (256 m n.p.m.) o charakterystycznym stożkowatym kształcie, wyglądem przypominającym krater wulkanu, Góra Zamkowa 228 (m n.p.m.) oraz punkt widokowy "U Pana Tadeusza" we wsi Smolniki.

Suwalski Park Krajobrazowy obejmuje kilka rezerwatów przyrody i 25 jezior, wśród których widnieje najgłębsze w Polsce i jednocześnie objęte ochroną- jezioro Hańcza. Jego cechy charakterystyczne to: ponad 106 m. głębokości, 12 m. przezroczystości i ponad 304 ha powierzchni. Ze względu na wartości krajobrazowe, w całości zostało ono objęte ochroną rezerwatu przyrody: Jezioro Hańcza. Obszar wodny powstał na skutek działania lodowca, dlatego też Hańcza jest jeziorem polodowcowym.

Z jego źródeł wypływa największa rzeka na Suwalszczyźnie- Czarna Hańcza. Płynie ona przez Pojezierze Suwalskie, w obrębie Suwalskiego Parku Krajobrazowego w kierunku Suwałk. Stamtąd wpływa na obszar Wigierskiego Parku Narodowego i płynąc wśród lasów Puszczy Augustowskiej, wpada do jeziora Wigry. Odcinek od Wigier jest jednym z najbardziej znanych szlaków kajakowych w Polsce. Między miejscowościami Mikaszówka i Rygol, Czarna Hańcza łączy się z Kanałem Augustowskim, przebiegającym w dużej części Puszczą Augustowską, która jest największym skupiskiem leśnym na Suwalszczyźnie o powierzchni 115000 ha na terenie Polski.

Między Puszczą Romincką, a Puszczą Augustowską, nad Czarną Hańczą, gdzie znajduje się sztuczny zbiornik- Zalew Arkadia, z plażą i Ośrodkiem Sportu i Rekreacji, położona jest stolica Suwalszczyzny- Suwałki. Najdłuższą jej ulicą jest klasycystyczna ulica Kościuszki z mieszczącym się tam XIX-wiecznym ratuszem. W mieście warto zobaczyć między innymi: liczne, zabytkowe kościoły, cerkwie i cmentarz żydowski. W pobliżu miasta wybudowany został potężny Park Wiatrowy Suwałki.

Na wschód od Suwałk, pod granicą państw Polski i Litwy, nad rzeką Marycha, położone jest miasto Sejny. Warto zobaczyć w nim kościół zbudowany w latach 1610-1619, a następnie przebudowany w latach 1760-1779. Stanowi on wschodnią część dawnego kompleksu klasztornego dominikanów i od roku 1973 nosi godność bazyliki mniejszej.

Poniżej Suwałk i Sejn występuje bardzo duży teren porośnięty lasami Puszczy Augustowskiej. Wraz z obszarem na Litwie i Białorusi zajmuje on około 150000 ha. Wzdłuż przecinają go największe rzeki Suwalszczyzny: Czarna Hańcza, wchodząca w skład wododziału Wisły oraz Rospuda i Blizna, należące do wododziału Niemna. W poprzek natomiast płynie Kanał Augustowski. Największymi jeziorami puszczy są: Wigry, Serwy, Blizno, Białe, Necko, Sajno, Rospuda, Studzieniczne, Mikaszewo i Pomorze.

Na terenie Puszczy Augustowskiej utworzony został Wigierski Park Narodowy o powierzchni prawie 15000 ha. Znaczna większość jego obszaru położona jest w części środkowej dorzecza rzeki Czarna Hańcza. W północnej części parku położona jest wieś Wigry, słynąca z zabytkowego kościoła i byłego klasztoru kamedułów. Kameduli to zakon utworzony w roku 1012. Nazwa tego zgromadzenia pochodzi od miejscowości Camaldoli w Toskanii, w której powstał pierwszy erem. Zakon miał charakter eremicko-monastyczny, to znaczy, że każdy mnich żył samotnie. W kościele znajduje się krypta zawierająca ponad 40 zamurowanych wnęk z ciałami zmarłych eremitów. W jednej z nich widnieje malowidło na ścianie przedstawiające "Taniec Śmierci"- alegoria śmierci zapraszającej mnicha do tańca. Z wieży kościoła rozlega się piękny widok na jezioro Wigry. Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego obowiązują wytyczone szlaki turystyczne i przepisy ochrony przyrody, a zwiedzać go można przez 24 godziny na dobę, przez cały rok.

Drugim największym na Suwalszczyźnie i jednocześnie najważniejszym ośrodkiem wypoczynkowym w Puszczy Augustowskiej jest miasto Augustów. Jego położenie nad rzeką Nettą, między jeziorami: Necko, Białym i Sajno, w otoczeniu lasów puszczy, decyduje o wyjątkowych walorach turystycznych, krajoznawczych i rekreacyjnych tego miasta. Najważniejszą atrakcją Augustowa jest zabytek uznany za pomnik historii, jakim jest XIX-wieczny Kanał Augustowski. Oprócz niego, w mieście warto zobaczyć wiele zabytkowych budowli, XIX wiecznych kościołów, cmentarzy oraz prawosławną cerkiew.

W Studzienicznej, która jet częścią Augustowa, znajduje się drewniany kościół, zdobiony porożami dzikich zwierząt oraz kaplica Najświętszej Marii Panny z obrazem Matki Boskiej Studzieniczańskiej. Do kaplicy prowadzi wąski wał zbudowany w 1920 roku. Ze względu na położenie Augustowa, jest ono jednocześnie atrakcyjnym miastem turystycznym i uzdrowiskiem.

WARTO ZOBACZYĆ